Odliczenie VAT od faktury wystawionej przez podatnika oczekującego na wpis do rejestru

W dniu 18 października 2017 r, Minister Rozwoju i Finansów wydał odpowiedź na interpelacje poselską w sprawie możliwości odliczenia VAT z faktury wystawionej przez podmiot który oczekuje na wpis do rejestru podatników VAT.

Pytanie posłów

Zgłaszający posłowie (Adam Ołdakowski i Jerzy Gosiewski), wskazywali w swoim zapytaniu, że urzędnicy Krajowej Administracji Skarbowej prowadzą bardzo szczegółowe kontrole podmiotów zakładających działalność gospodarczą, polegające na wnikliwym sprawdzeniu dokumentów w siedzibie firmy oraz w rejestrach. Każdy przedsiębiorca, który chce dokonywać sprzedaży towarów lub usług objętych podatkiem VAT zobowiązany jest złożyć formularz do urzędu skarbowego w celu wpisania do rejestru VAT, najpóźniej w dniu poprzedzającym sprzedaż, a w przypadku, gdy na rejestracje zdecyduje się przedsiębiorca, który dotychczas korzystał ze zwolnienia, do końca miesiąca, poprzedzającego miesiąc, od którego chce stać się czynnym podatnikiem podatku VAT. Jak wskazali pytający, przy wzmożonych kontrolach przedsiębiorców oczekiwanie na wpis do rejestru podatnika VAT uległo znaczącemu wydłużeniu. Postępowanie w tym przedmiocie trwa ponad kilka miesięcy. Na tle powyższego, przedsiębiorcy skarżą się na niemożność dokonywania transakcji, ponieważ kontrahenci kupujący towar lub usługi nie mogą odliczyć podatku VAT z wystawionych faktur przez przedsiębiorców oczekujących na wpis do rejestru podatników VAT. W takiej zaś sytuacji, konsekwencje poniesie kontrahent, ponieważ może zostać oskarżony o wyłudzenie VAT pomimo działania w dobrej wierze.

Długa weryfikacja uzasadniona

W odpowiedzi na powyższe Minister Rozwoju i Finansów wskazał, że zmiany w art. 96 ustawy o VAT, w zakresie rejestrowania i wyrejestrowywania podmiotów dla potrzeb VAT projektodawca uzasadnia dużym znaczeniem rejestru podatników VAT dla prawidłowego funkcjonowania systemu VAT, a w konsekwencji potrzebą podjęcia zdecydowanych działań mających na celu lepszą weryfikację podmiotów zgłaszających się do tego rejestru i podmiotów w nim znajdujących się. Dla celów VAT mogą rejestrować się również podmioty, których działania nie są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT, lecz nastawione są np. na wprowadzanie do obrotu tzw. „pustych” faktur lub wyłudzenia zwrotu podatku. Konieczne jest zatem identyfikowanie takich podatników i uniemożliwienie im rejestracji lub szybkie wyrejestrowywanie takich podmiotów. Oznacza to, że po przyjęciu zgłoszeniu rejestracyjnego organ podatkowy powinien zweryfikować dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym celem m.in. ustalenia stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami - weryfikacja zgodności danych podanych w zgłoszeniu rejestracyjnym VAT-R ze stanem rzeczywistym. Weryfikacja taka może być prowadzona pod kątem sprawdzenia, czy podmiot wskazany jako podatnik w istocie ma zamiar prowadzić działalność i zarejestrować się w charakterze podatnika (nie w charakterze tzw. „słupa”), lub też czy pod adresem podanym w zgłoszeniu rejestracyjnym funkcjonuje lub też będzie funkcjonował podmiot rejestrujący się jako podatnik, czy też może podmiot ten nie istnieje. W trakcie weryfikacji urząd skarbowy powinien zatem zwrócić szczególną uwagę na przypadki, gdy adres siedziby jest fałszywy lub fikcyjny lub ubiegający się o rejestrację nie posiada tytułu prawnego do lokalu lub nieruchomości wskazanego jako siedziba firmy lub jest to tzw. wirtualny adres, a jako jedyne miejsce prowadzenia działalności wskazany jest ten adres lub obszar całego kraju. Zgodnie z art. 96 ust. 4a ustawy o VAT naczelnik urzędu skarbowego nie dokonuje rejestracji podmiotu jako podatnika VAT bez konieczności zawiadamiania podmiotu, jeżeli: 1) dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym są niezgodne z prawdą lub 2) podmiot ten nie istnieje, lub 3) mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z tym podmiotem albo jego pełnomocnikiem, lub 4) podmiot albo jego pełnomocnik nie stawia się na wezwania naczelnika urzędu skarbowego. Końcowo, Minister wskazał, że czas trwania procedury weryfikacyjnej w znacznej mierze jest zależny od rzetelności danych zawartych w zgłoszeniu rejestracyjnym VAT-R. W przypadkach, gdy dane wynikające z dokumentów nie budzą wątpliwości, proces rejestracji jest krótszy. Istotną okolicznością skrócenia procesu weryfikacyjnego jest utrzymanie kontaktu z organem podatkowym i szybkie przekazanie informacji, o które zwraca się organ skarbowy. Czynności weryfikacyjne prowadzone przez urzędy mogą być wykonywane podczas realizacji innych zadań w danym regionie. Należy zaznaczyć iż celem nadrzędnym istnienia rejestru podatników podatku VAT jest utrzymanie go w aktualnym stanie i na rzetelnym poziomie, aby chronić interesy uczciwych podatników. Całość powyższych wywodów Ministra sprowadza się do stwierdzenia, że organy skarbowe mogą weryfikować i będą weryfikować nowych podatników, jeśli zaś podatnicy chcą rejestrację przyśpieszyć powinni aktywnie współpracować z organem.

Można odliczyć VAT ale…

Kluczowe pytanie dla podatników brzmi dość prosto: czy można odliczyć VAT z faktury wystawionej przez podmiot który oczekuje na wpis do rejestru podatników VAT ale jeszcze zarejestrowany nie jest? Na wstępie rozważań w tym zakresie Minister wskazał, że prawo do odliczenia podatku naliczonego jest podstawowym i fundamentalnym prawem podatnika, wynikającym z konstrukcji podatku od towarów i usług jako podatku od wartości dodanej. Dalej jednak zauważył, że fakt otrzymania faktury z wykazanym podatkiem VAT nie jest wystarczającą przesłanką do realizacji prawa do dokonania obniżenia podatku należnego. Aby powstało prawo do odliczenia, u wystawcy faktury podatek VAT musi być wymagalny, co oznacza, że powstał obowiązek podatkowy z tytułu czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz powstała także podstawa opodatkowania z tytułu zrealizowania jednej z czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Niewystarczającym przy tym dla prawa do odliczenia podatku z danej faktury jest jedynie ustalenie, że dana usługa została wykonana, jeżeli nie zostanie wykazane, że to w wyniku czynności udokumentowanej tą właśnie fakturą rodzącej u sprzedawcy powstanie obowiązku podatkowego, doszło do nabycia tej usługi. Najważniejsza dla podatników informacja jest taka, że Minister stwierdził, że brak zarejestrowania dostawcy towaru/usługodawcy jako podatnika VAT czynnego w związku z realizacją procesu rejestracji, jako taki nie pozbawia nabywcy towaru/usługi prawa do odliczenia podatku naliczonego. Jednocześnie jednak nabywca towarów w przypadku pojawiających się wątpliwości odnośnie kontrahenta (gdzie brak rejestracji kontrahenta stanowi istotną okoliczność, która powinna być wzięta pod uwagę) powinien zachować szczególną ostrożność i przedsięwziąć wszystkie działania, jakich można od niego racjonalnie oczekiwać, w celu upewnienia się, że dokonywana przez niego transakcja nie prowadzi do udziału w przestępstwie podatkowym. Jeżeli w wyniku dokonanej weryfikacji podatnik-nabywca ustali, że dokonujący dostawy towaru/usługodawca nie jest wiarygodny, nie powinien dokonywać transakcji. W konsekwencji, okres pomiędzy złożeniem VAT-R a zarejestrowaniem podatnika jako podatnik VAT czynny, jest okresem weryfikacji podatnika i jako taki z konieczności wiąże się z określonymi, wyżej wymienionymi konsekwencjami tak dla będącego w trakcie rejestracji sprzedawcy jak i dla potencjalnego jego kontrahenta. Kwestia natomiast sprawnego prowadzenia rejestracji leży w gestii organów podatkowych (przy czym należy podkreślić, że prowadzenie rejestracji nie może oznaczać automatyzmu i iluzoryczności weryfikacji). Końcowo, Minister wskazał, że wychodząc naprzeciw oczekiwaniom podatników Ministerstwo Finansów skierowało do podległych organów zalecenie zintensyfikowania działań prowadzonych w procesie rejestracyjnym. Z pełną treścią interpelacji można zapoznać się pod poniższym linkiem: tutaj