TSUE rozstrzygnie o powstaniu obowiązku VAT w budowlance ?
W dniu 28 listopada 2017 roku Naczelny Sąd Administracyjny skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej następujące pytanie prejudycjalne:
"Czy w sytuacji, w której strony transakcji uzgodniły, że dla wypłaty wynagrodzenia za roboty budowlane lub budowlano-montażowe niezbędne jest wyrażenie akceptacji ich wykonania przez zamawiającego w protokole odbioru tych robót, wykonanie usługi, o którym mowa w art. 63 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. z 2006 r. Nr L347, s. 1 ze zm.); z tytułu takiej transakcji następuje w: - momencie faktycznego wykonania robót budowlanych lub budowlano-montażowych, czy też - momencie akceptacji wykonania tych robót przez zamawiającego, wyrażonej w protokole odbioru?"Rozstrzygnięcie tej kwestii może mieć kluczowe znaczenie dla weryfikacji dotychczasowych rozliczeń VAT przez podmioty działające w branży budowlanej.
Moment powstania obowiązku podatkowego VAT
Zgodnie z ustawą o VAT obowiązek podatkowy VAT względem usług budowlanych i budowlano-montażowych powstaje – co do zasady - z chwilą wystawienia faktury, nie później niż z chwilą upływu terminu do jej wystawienia (poza terminem zapłaty). Konsekwentnie, dla prawidłowego rozpoznania momentu powstania obowiązku podatkowego łączącego się z wystawieniem faktury koniecznym jest weryfikacja, kiedy usługa została wykonana, czy też może zostać uznana za wykonaną. Zaznaczenia przy tym wymaga, że chodzi o moment faktycznego wykonania robót a nie momentem „akceptacji” wykonania usługi wyrażonej w różnego rodzaju dokumentach.WARTO WIEDZIEĆ
Dla celów podatku VAT, za datę wykonania usługi budowlanej lub budowlano-montażowej należy przyjąć datę faktycznego wykonania usługi, tj. dzień, w którym - w związku z wykonaniem określonej umową usługi lub jej części (jeżeli usługa jest przyjmowana częściowo) doszło do faktycznego zakończenia prac lub ich części, a wykonawca zgłasza je do odbioru.
Formalności nie decydują o wykonaniu usługi
Utrwalona linia orzecznicza wyklucza przypisywanie w tym zakresie znaczenia prawnego okoliczności podpisania dokumentów w procesie inwestycyjnym w postaci protokołu zdawczo-odbiorczego lub wystawienia określonego świadectwa, albowiem dokumenty tworzone przez podatników nie mogą decydować o momencie powstania obowiązku podatkowego. W przeciwnym wypadku dokonanie ww. formalności ze zwłoką skutkowałoby tym, że podatek stałby się wymagalny dopiero z ich „opóźnionym” dokonaniem a zaniechanie dokonania tych formalności oznaczałoby zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku (brakiem powstania obowiązku podatkowego w VAT). Potwierdzeniem powyższego jest także stanowisko Ministra Finansów, który w dniu 1 kwietnia 2016 roku wydał Interpretację ogólną (znak: PT3.8101.41.2015.AEW.2016.AMT.141) w sprawie przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług w zakresie momentu powstania obowiązku podatkowego dla usług budowlanych lub budowlano-montażowych.Odmiennie CIT
W opozycji do wyżej prezentowanego stanowiska, na gruncie ustaw o podatku dochodowym, obowiązek podatkowy będzie powstawał wraz z momentem (datą) podpisania protokołu odbiorczego, ponieważ protokół podpisany przez Zamawiającego potwierdza jednoznacznie i ostatecznie, że określony zakres robót został ukończony. Przeciwnie, do czasu podpisania protokołu, Wykonawca ma stale możliwość uzupełniania, modyfikacji swoich prac, nawet jeżeli faktycznie zostały one wykonane już wcześniej. W efekcie stosownie do przepisów ustawy o CIT moment wykonania robót budowlanych i budowlano-montażowych utożsamiany jest z faktycznym zakończeniem prac, który związany jest w sposób autonomiczny z datą podpisania stosownych dokumentów potwierdzających wykonanie robót i upoważniający do żądania zapłaty umówionego wynagrodzenia (powstanie przychód należny).WARTO WIEDZIEĆ
W myśl regulacji podatku dochodowego, do momentu zaakceptowania protokołu nie można uznać, że usługi zostały wykonane, dopiero bowiem podpisanie protokołu potwierdza należyte wykonanie zobowiązań i upoważnia do żądania zapłaty.
Postanowienia kontraktowe i spór podatników
W ramach wyżej powołanej konstrukcji, podatnicy dla których przyjęcie i akceptacja wykonanych robót bez uwag stanowi o uprawnieniu kontrahenta do żądania wynagrodzenia i wystawienia faktury, niejednokrotnie wykazywali, że brak odbioru prac musi wpływać na moment powstania obowiązku podatkowego w VAT chociażby z uwagi na odmowę akceptacji robót wykonanych wadliwie lub niekompletnie. Jakiekolwiek argumenty, iż zgodnie z naturą umów o roboty budowlane, wszelkie drobne zaległości, opóźnienia pracy i znikome wady nie mające w istocie wpływu na użycie określonych Robót lub ich części do przeznaczonego im celu, nie mogą stanowić podstawy od odmowy przyjęcia prac i realnego „przesunięcia w czasie” momentu powstania obowiązku podatkowego VAT nie były uwzględniane.Podsumowanie
Spór, na podstawie którego Naczelny Sąd Administracyjny zdecydował się skierować zapytanie do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczył stosowanych przez duże przedsiębiorstwa Warunków Kontraktowych FIDIC, rekomendowanych przez Komisję Europejską i przygotowanych jako wzorzec dla kontraktów z wykonawcami zadań budowlanych. Warunki te ze swej istoty nie mogą przeczyć właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, a tym samym rozstrzygnięcie zapytania przez TSUE będzie miało fundamentalne znaczenie dla przyszłego kreowania stosunków pomiędzy podmiotami branży budowlanej oraz zasad rozliczania podatku VAT, które na chwilę obecną pozostają w oderwaniu od innych regulacji prawa, tj. prawa budowlanego oraz cywilnego.Podstawa:
- NSA w sprawie I FSK 65/16 rozpatrując skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 lipca 2015 r. (III SA/Wa 393/15),
- Przykładowo: orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2016 r., III SA/Wa 893/15, z dnia 14 maja 2015 r., III SA/Wa 235/15 oraz z dnia 10 listopada 2015 r., III SA/Wa 3464/14,
- Przykładowo: interpretacje Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie 1462-IPPB3.4510.1006.2016.1.PS, IPPB6/4510-259/16-2/AZ, 1462-IPPB5.4510.886.2016.1.MR,
