Rzecznik Praw Podatnika jako nowa instytucja ochrony podatników

Projekt nowej Ordynacji Podatkowej jak i ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika (dalej jako: „RPP”) zostały w I czytaniu odesłane do prac w Komisji Finansów Publicznych. Jak deklaruje projektodawca, proponowane rozwiązania mają na celu zagwarantować prawa podatnikom i zwiększyć ich poczucie bezpieczeństwa w kontaktach z organami administracji skarbowej. Nowe zmiany wprowadzają szereg instytucji o charakterze podatkowo-ochronnym. Jedną z licznych zmian instytucjonalnych jest powołanie Rzecznika Praw Podatnika którego motywem przewodnim jest umocnienie pozycji podatnika w kontaktach z organami podatkowymi. Zadania nowego Rzecznika Praw Podatnika Do jednych z głównych ról Rzecznika będzie należeć (cytując ustawę) stanie na straży praw  podatników, w szczególności poszanowania zasady pogłębiania zaufania do władzy publicznej,  bezstronności i równego oraz sprawiedliwego traktowania, respektowania słusznych interesów podatników oraz racjonalności działania organów podatkowych wobec podatników. RPP jako organ ochrony podatnika Projekt ustawy zawiera katalog zamknięty uprawnień Rzecznika Praw Podatnika m.in. określa prawo do występowania z: inicjatywą ustawodawczą, wnioskiem o indywidualną interpretacją (o ile sprawia to trudność dla podatnika), wnioskiem o interpretacją ogólną, wnioskiem do instytucji (tj. Minister właściwy do spraw finansów i NSA) o wydawanie objaśnień dotyczących wątpliwości podatnika czy uchwał odnoszących się do rozbieżności w orzecznictwie. Zgodnie z projektem ustawy do głównych zadań Rzecznika Praw Podatnika należeć będzie uczestniczenie jako mediator w postępowaniu podatkowym i postępowaniu sądowo-administracyjnym. Rzecznik Praw Podatnika prowadzić ma również współpracę z Szefem KAS w ramach opiniowania działalności organów podatkowych w celu usprawnienia administracji publicznej. Ryzyko wystąpienia sporów kompetencyjnych Według projektu ustawy przedsiębiorca będzie mieć prawo do wystąpienia do Rzecznika Praw Podatnika o pomoc. Zgodnie z prawem wniosek trafi automatycznie również do Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, co może skutkować zaistnieniem sporów kompetencyjnych. Nowa instytucja – nowe wątpliwości W większości przypadków organy opiniujące odnosiły się pozytywnie do zmian, nie wyrażały zdania lub odnosiły się krytycznie do przepisów dotyczących Rzecznika Praw Podatnika. Dla przykładu rolą Rzecznika Praw Podatnika zdawać się może jest realna ochrona podatnika jednak Biuro Analiz Sejmowych w swojej ocenie skutków prawnych regulacji zawartych w rządowym projekcie Rzecznika Praw Podatnika nadmienia, że kompetencje chroniące prawa podatnika w tym zakresie posiada Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorstw i wskazuje, ze lepszym sposobem byłoby zreformowanie już istniejących organów. Biuro dostrzega fakt, że RPP zależny będzie od Ministra właściwego do spraw finansów, co utrudni osiągnięcie wymiernych celów wprowadzenia instytucji rzecznika. Rysują się również inne sporne elementy dotyczące uprawnień Rzecznika Prawa Podatnika. Ustawodawca pragnie nadać niniejszej instytucji uprawnienia występowania z wnioskiem do NSA o podjęcie uchwały dotyczącej przepisów budzących wątpliwości. Naczelny Sąd Administracyjny odniósł się krytycznie do tych przepisów argumentując to zbędnym rozszerzeniem kompetencyjnym, nie podzielającym zasady, że to tylko organy konstytucyjne posiadają owe uprawnienie. Rada Legislacji przy Prezesie Rady Ministrów w podobny sposób zaopiniowała projekt, stwierdzając, że status ustrojowy, zadania oraz inne zagadnienia zaproponowane w projekcie budzą istotne zastrzeżenia jurydyczne w związku z podleganiem pod Ministra Finansów. Raport Konsultacji Społecznych również wskazywał konieczność powoływania RPP ale już przy Rzeczniku Praw Obywatelskich ze względu na tworzenie się sporów kompetencyjnych. Podsumowując: Rzecznik Praw Obywatelskich będzie posiadać liczne uprawnienia wspomagające podatników (w tym uprawnienia organów konstytucyjnych), które niewątpliwie przyczynią się w pozytywnym sensie do poprawy sytuacji podatników. Instytucja ta budzi jednak liczne kontrowersje, szczególnie w środowisku Naczelnego Sądu Administracyjnego jak i Rady Legislacji przy Prezesie Rady Ministrów. Podstawa:

1. Rządowy projekt ustawy - Ordynacja podatkowa (druk nr 3517)
2. Opinia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 września 2018 r. w sprawie projektu ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika
3. Opinia Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów z dnia 26 listopada 2018 r. w sprawie projektu ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika
4. Ocena skutków regulacji zawartych w rządowym projekcie ustawy – Ordynacja podatkowa (druk nr 3517)

Raport konsultacji załączony do projektu ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika