Biała lista podatników VAT

Biała lista podatników VAT – pod zasłoną uproszczenia weryfikacji kontrahenta fiskus zdobywa nowe narzędzie do kwestionowania kosztów podatkowych W sejmie trwają prace nad wprowadzeniem długo oczekiwanego wykazu czynnych podatników VAT – tzw. białej listy podatników VAT. W dniu 11 kwietnia 2019 r. odbyło się drugie czytanie projektu nowelizacji ustawy o VAT, która miała obowiązywać już od połowy ubiegłego roku. Sam projekt nowelizacji pojawił się 20 września 2017 roku i od tamtego czasu uległ niewielkim modyfikacjom. Co istotne, sejm z miejsca przystąpił do trzeciego czytania i wysoce prawdopodobnym jest, że ustawa zostanie przyjęta przez sejm jeszcze w kwietniu. 1. Należyta staranność VAT Punktem wyjścia dla wprowadzenia białej listy podatników VAT są coraz częściej pojawiające się wskazania potrzeby weryfikacji kontrahentów w ramach należytej staranności VAT. Weryfikacja ta, stanowi jedną z podstawowych przesłanek przyznania podatnikowi działania w dobrej wiarze w relacjach z kontrahentami i może mieć kluczowe znaczenie przy zachowaniu prawa do odliczenia podatku VAT wykazanego na fakturze kontrahenta, który przykładowo został wykreślony z rejestru czynnych podatników VAT z uwagi na brak kontaktu z organami podatkowymi. Odnosząc się do obecnych rozwiązań, podatnik ma do weryfikacji klika odrębnych rejestrów podatników VAT. Na stronie ministerstwa można skorzystać z wyszukiwania kontrahenta:

1. w wykazie czynnych podatników VAT – wyłącznie po wpisaniu NIP przedsiębiorcy,
2. w wykazie podatników niezarejestrowanych lub wykreślonych (tzw. czarna lista podatników VAT) – po wpisaniu NIP lub pełnej nazwy przedsiębiorcy,
3. w wykazie podatników przywróconych do rejestru VAT – również po wpisaniu NIP lub pełnej nazwy przedsiębiorcy.

W efekcie podatnik powinien zbadać, czy dany podmiot o podanym identyfikatorze jest zarejestrowany jako czynny podatnik VAT, a jeśli nie to powinien w oddzielnych wykazach prześledzić historię uzyskania lub utraty wpisu do rejestru czynnych podatników VAT. Dokładne określenie statusu konkretnego kontrahenta może zatem  wymagać kilkukrotnego wyszukiwania tego samego podmiotu, co niewątpliwie stanowi pewnego rodzaju obciążenie. W szczególności wśród dużych podmiotów współpracujących z liczną grupą stale zmieniających się dostawców lub usługodawców. 2. Biała lista podatników VAT jako uproszczenie weryfikacji kontrahenta Dostrzegając powyższe niedogodności ustawodawca zamierza stworzyć jeden wspólny wykaz podatników VAT obejmujący zbiorczo informacje na temat czynnych podatników VAT, podatników zwolnionych z VAT, niezarejestrowanych, wykreślonych lub przywróconych. Zgodnie z założeniami ustawy, planowana zmiana ma za zadanie zwiększyć bezpieczeństwo uczestników obrotu i uchronić ich przed potencjalnymi zagrożeniami związanymi z karuzelami VAT oraz innymi oszukańczymi działaniami mającymi na celu wyłudzenia podatku VAT. Nowy rejestr, prowadzony przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, ma być udostępniony na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej i ma obejmować następujące dane podstawowe:

1. w przypadku osób fizycznych: imiona i nazwiska, Regon, NIP, PESEL oraz adres miejsca prowadzenia działalności gospodarczej bądź adres głównego miejsca wykonywania działalności (gdy działalność jest prowadzona w kilku miejscach lub na terenie całego kraju).
2. w przypadku podatników niebędących osobami fizycznymi: pełna nazwa, Regon, NIP, KRS oraz adres siedziby.

Oprócz ww. wymienionych informacji, wykaz obejmować będzie daty: rejestracji, wykreślenia lub przywrócenia do rejestru czynnych podatników VAT wraz z podaniem podstawy prawnej wykreślenia albo przywrócenia wpisu. W tym miejscu podkreślić jednak należy, że nowością będzie uwzględnienie informacji o numerach rachunków bankowych (w tym SKOK) wykorzystywanych przez dany podmiot na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. 3. Biała lista podatników VAT jako narzędzie kwestionowania kosztów podatkowych Powoływane numery rachunków wykazane zostaną na podstawie danych ujętych w zgłoszeniu identyfikacyjnym lub w zgłoszeniu aktualizacyjnym NIP, a ich ujawnienie ma na celu zwiększenia pewności obrotu. Co to oznacza w praktyce ? Nowelizacja wprowadzająca białą listę podatników VAT nakładana na podatników dodatkowy obowiązek weryfikacji numeru rachunku bankowego kontrahenta z tym, jaki widnieje na otrzymanej fakturze. Ustawodawca pośrednio „zmusza” podatników do bieżącej kontroli danych o podmiotach z nim współpracujących pod groźbą wyłączenia określonych płatności z kosztów uzyskania przychodów. Każdy z podatników, przed dokonaniem płatności o wartości powyżej 15.000,00 PLN a najpóźniej w ciągu 3 dni od dnia dyspozycji przelewu powinien sprawdzić, czy numer wskazany przez wystawcę faktury jest zgodny z numerem lub numerami ujawnionymi w wykazie (dla przypomnienia: od 1 stycznia 2017 r. przy transakcjach, w których stronami są przedsiębiorcy, obowiązuje limit 15.000,00 PLN dla płatności gotówkowych, zaś płatności powyżej tej kwoty muszą być dokonywane za pośrednictwem rachunku bankowego). Warto zauważyć, że ustawodawca nie mówi wprost o obowiązku podatnika, niemniej nie sposób pominąć, że weryfikacja ta jest w interesie podatnika. Wynika to z faktu, iż podatnik nie będzie miał możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych kosztu w tej części, w jakiej płatność z tytułu transakcji z podatnikiem VAT czynnym została dokonana na inny rachunek niż zawarty w wykazie. Innymi słowy, zarówno w sytuacji dokonania płatności powyżej limitu 15.000,00 PLN bez pośrednictwa rachunku bankowego jak i na rachunek bankowy, który jest niezgodny z tym jaki został ujawniony w rejestrze, podatnik będzie zmuszony do wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów, kosztu danej transakcji.   W powyższym zakresie decydującym będzie dzień zlecenia przelewu, a nie dzień obciążenia rachunku nabywcy bądź uznania rachunku sprzedawcy. Jednocześnie, w przypadku dokonania płatności (złożenia dyspozycji przelewu) bez weryfikacji informacji zawartych w wykazie, realizujący płatność będzie miał tylko 3 dni na uratowanie wydatku przed wyłączeniem z kosztów podatkowych. Ustawodawca pozwoli bowiem na zachowanie prawa do zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodów, pod warunkiem przekazania do właściwego dla kontrahenta Naczelnika Urzędu Skarbowego informacji dokonaniu płatności na rachunek inny niż w rejestrze. Zawiadomienie to będzie jednak skuteczne jedynie w razie dochowania ww. terminu 3 dni od dnia zlecenia przelewu. 4. Treść zawiadomienia Zawiadomienie o zapłacie należności na rachunek inny niż zawarty w wykazie, powinno obejmować co najmniej: dane zawiadamiającego oraz dane wystawcy faktury wskazane na fakturze (numer identyfikacyjny, nazwa albo nazwisko i imię oraz adres) i co najważniejsze numer rachunku, na który dokonano zapłaty należności, oraz wysokość należności zapłaconej na ten rachunek wraz z podaniem daty zlecenia przelewu. 5. Zmniejszenie kosztów podatkowych lub zwiększenie przychodów W przypadku, w którym podatnik naruszy omawiane zasady i nieuzasadnienie zaliczy do kosztów uzyskania przychodów wartość zapłaty dokonanej na inne konto aniżeli ujawnione w wykazie, to  zobowiązany będzie do odpowiedniego zmniejszenia kosztów podatkowych, a w razie braku możliwości zmniejszenia kosztów podatkowych do zwiększenia przychodów. Wyżej powoływane zmniejszenie kosztów albo zwiększenie przychodów powinno być dokonane w miesiącu, w którym odpowiednio została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku bankowego albo został zlecony przelew na inny rachunek aniżeli ujawniony w wykazie. 6. Biała lista podatników VAT – pozostałe skutki braku weryfikacji numeru konta kontrahenta   Podatnicy zaniedbujący weryfikację rachunków bankowych uwidocznionych w rejestrze odczują negatywne skutki nie tylko na gruncie ustawy o podatku dochodowym, ale również na gruncie podatku VAT. Przedsiębiorcy realizujący płatności na inny rachunek aniżeli ujawniony w wykazie będą odpowiedzialni solidarnie za niezapłacony przez swojego kontrahenta podatek VAT należny, związany z konkretną dostawą towarów lub świadczeniem usług, za które płatność nie została dokonana na rachunek podatnika zawarty w wykazie. Podobnie jednak jak w przypadku uratowania kosztów podatkowych, także w tej sytuacji podatnik będzie mógł uwolnić się do odpowiedzialności solidarnej z dostawcą (usługodawcą), o ile w terminie trzech dni od dnia zlecenia przelewu zawiadomi właściwego dla kontrahenta Naczelnika Urzędu Skarbowego o dokonanej wpłacie. Jednocześnie, odrębną przesłanką uwalniającą od odpowiedzialności będzie dokonanie przelewu przy wykorzystaniu mechanizmu podzielonej płatności (dla przypomnienia: od 15 lipca 2018 r. podmiot dokonujący płatności ma prawo dokonać zapłaty na dwa sposoby, tj. zwykłym przelewem, dokonując wpłaty kwoty brutto na rachunek rozliczeniowy kontrahenta, bądź metodą split payment, gdzie kwota netto jest przelewana na rachunek rozliczeniowy, natomiast kwota VAT przelewana jest na dedykowany rachunek VAT kontrahenta). 7. Aktualizacja danych białej listy podatników VAT Celem zapewnienia wspomnianego na wstępie bezpieczeństwa obrotu, dane zgromadzone w omawianym wykazie mają być na bieżąco aktualizowane (raz na dobę, w dni robocze). Dodatkowo, Szef KAS będzie mógł z urzędu lub na wniosek podmiotu, którego dane zostały zawarte w wykazie, usunąć lub sprostować dane niezgodne ze stanem rzeczywistym. Zmiana ta nie będzie jednak mogła dotyczyć danych osobowych. 8. Wejście w życie Biała lista podatników VAT z założenia ma funkcjonować już od września 2019 roku. Jednocześnie wyżej analizowane zmiany dotyczące skutków podatkowych na gruncie ustawy o podatku dochodowym (wyłączenia z kosztów podatkowych) oraz na gruncie ustawy o VAT (odpowiedzialność solidarna) mają zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2020 roku. Niezależnie jednak o terminu wejścia w życie omawianej nowelizacji, podatnicy już teraz powinni rozważyć wdrożenie odpowiednich procedur kontrolnych i mieć na uwadze stałą weryfikację kontrahentów w ramach podejmowanej współpracy.  Artykuł jest dostępny pod linkiem. Podstawa: Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (druk 3301/3360)